بیاختیاری مدفوع مشکل ناخوشایندی است که میتواند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. این عارضه که شامل از دست دادن کنترل بر دفع مدفوع و گاز است، باعث شرمساری و استرس زیادی میشود. سریع ترین درمان برای بی اختیاری مدفوع، فیزیوتراپی و تحریک عصب ساکرال و عصب تیبیال است.
خوشبختانه روشهای متعددی برای درمان این مشکل وجود دارد؛ ازجمله درمانهای خانگی و سنتی، دارویی، فیزیوتراپی و درصورت لزوم جراحی که برای بیاختیاری شدید استفاده میشود. در ادامه علل، علائم و روشهای مختلف درمان بیاختیاری مدفوع بررسی شده است.
بی اختیاری مدفوع چگونه ایجاد می شود؟
در دستگاه گوارش بعد از عبور غذا از روده کوچک به بزرگ و جذب مواد موردنیاز، باقیمانده مواد غذایی به صورت مدفوع به رکتوم وارد میشود. در مقعد با شل شدن اسفنکترهای داخلی، مدفوع از رکتوم به سوی مقعد حرکت کرده، اما عضلات داخلی و اسفنکترها با منقبض شدن از خروج غیر ارادی مدفوع یا گاز معده جلوگیری میکنند.
تنها زمانی که حسگرها به مغز فرمان اجابت مزاج بدهند، عضلات مقعد و لگن شل شده و مدفوع خارج میشود. در صورتی که بیماری یا مشکلی برای فرد پیش بیاید یا عضلات رکتوم و مقعد آسیب ببینند و این مکانیسم به درستی عمل نکند، فرد دچار بیاختیاری مدفوع میشود.
درمان سریع بی اختیاری مدفوع با فیزیوتراپی
برای درمان بیاختیاری مدفوع با فیزیوتراپی، از روشهای زیر استفاده میشود:
۱_ تحریک عصب ساکرال (SNS)
یکی از روشهای فیزیوتراپی برای درمان بیاختیاری مدفوع، تحریک عصب ساکرال است. این عصب از نخاع تا عضلات لگن امتداد داشته و وظیفه تنظیم قدرت اسفنکترهای مقعد و رکتوم را برعهده دارد. تحریک این عصب با ضربات الکتریکی میتواند عضلات روده را تقویت و مانع از دفع ناخودآگاه مدفوع شود.
۲_ تحریک عصب تیبیال خلفی
در این روش عصب تیبیال خلفی که در مچ پا قرار دارد، تحریک میشود. این نوع تحریک برای افرادی که تعداد دفعات بیاختیاری مدفوع در آنها کم است، مؤثر محسوب میشود.
درمان بی اختیاری مدفوع با دارو
در مواردی که اسهال علت بیاختیاری مدفوع باشد، درمانهای دارویی میتوانند مدفوع را سفتتر کنند. داروهای مورد استفاده شامل:
- لوپرامید هیدروکلراید
- دیفنوکسیلات
- لوموتیل
اگر فرد دچار یبوست باشد، داروهای ملین میتوانند یبوست را برطرف کنند. این داروها شامل:
- سیتروسل
- پسیلیوم
همچنین، در صورت ضعف عضلات مقعد، استفاده از داروهای تزریقی بدون قابلیت جذب میتواند عضلات را بزرگتر کرده و از بیاختیاری جلوگیری کنند. همواره توجه داشته باشید که خودسرانه دارو مصرف نکنید و حتما با پزشک مشورت داشته باشید.
درمان بی اختیاری مدفوع با جراحی
در مواردی که بیاختیاری مدفوع با روشهای غیرجراحی قابل درمان نباشد، جراحی تنها راهحل باقیمانده برای تقویت و بهبود عضلات مقعد است. این روش به پزشک و بیمار امکان میدهد تا ضعف و اختلالات عضلات را به طور موثرتری درمان کنند.
کنترل بی اختیاری مدفوع در منزل
روشهای درمان به شدت عارضه بستگی دارد. در موارد خفیف میتوان از درمانهای خانگی یا روشهای طب سنتی استفاده کرد؛ اما در موارد شدیدتر که فرد به هیچ وجه به کنترل مدفوع قادر نیست، باید از دارو درمانی یا جراحی کمک گرفت.
برای درمان خانگی باید در رژیم غذایی خود غذاهایی با فیبر بالا مانند سبزیجات، میوهها، نان سبوسدار و غلات را بگنجانید و روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید. پوست ناحیه مقعد را تمیز و خشک نگه دارید و در صورت خشکی از کرم مرطوبکننده استفاده کنید. همچنین، ورزش منظم به تقویت عضلات و بهبود کنترل مدفوع کمک میکند.
در طب سنتی نیز استفاده از ملینهای طبیعی مانند برگههای خشک زردآلو، هلو و انجیر توصیه میشود. باید مصرف نوشیدنیهای گازدار و غذاهای تند و ادویهدار را کاهش دهید. از حبوبات کمتر استفاده کنید و در صورت مصرف، آنها را به مدت ۶ ساعت در آب سرد خیس کنید و چندین بار آبشان را عوض کنید.
برای درمان بی اختیاری مدفوع به چه ی باید مراجعه کنیم؟
برای درمان بیاختیاری مدفوع، باید با به گوارش برای ریشه یابی علت ابتلا و به فیزیوتراپی برای تقویت عضلات لگن خود مراجعه کنید. زیرا در صورتی که بیماری یا مشکلی برای فرد پیش بیاید یا عضلات رکتوم و مقعد آسیب ببینند و این مکانیسم به درستی عمل نکند، فرد دچار بیاختیاری مدفوع میشود. فیزیوتراپی کف لگن جزء لاینفک مراحل درمان بی اختیاری مدفوع است.
بیاختیاری مدفوع یک مشکل پیچیده و ناخوشایندی است که میتواند بر روحیه فرد تأثیر منفی بگذارد. روشهای درمانی متعددی برای کنترل و مدیریت این مشکل وجود دارد. از تغییرات ساده در رژیم غذایی و استفاده از درمانهای خانگی و طب سنتی گرفته تا مصرف داروهای مناسب و انجام فیزیوتراپی، همگی میتوانند به بهبود وضعیت کمک کنند. در موارد شدیدتر، جراحی نیز میتواند راهحل مؤثری باشد.
مهمترین نکته در درمان بیاختیاری مدفوع، مشورت با پزشک و انتخاب روش درمانی مناسب براساس شدت و علت عارضه است. با پیگیری درمانهای مناسب و استفاده از روشهای توصیه شده، میتوان کیفیت زندگی را بهبود بخشید و با اعتماد به نفس بیشتری به فعالیتهای روزانه پرداخت.
چه کسانی در معرض بی اختیاری مدفوع هستند؟
بیاختیاری مدفوع میتواند در شخصی رخ دهد اما در افراد زیر شایعتر است:
۱_ زنان
اگرچه سیستم گوارشی زنان و مردان مشابه است، اما شرایط زندگی زنان آنها را بیشتر در معرض این آسیب قرار میدهد. زایمان میتواند به عضلات اسفنکتر یا عصبهای کنترلکننده عضلات مقعد آسیب برساند. زنانی که زایمان طبیعی یا جراحی با فورسپس داشتهاند، ممکن است به بیاختیاری مدفوع مبتلا شوند. این عارضه به دلیل قوی بودن عضلات کف لگن در سنین پایین کمتر بروز میکند و با بالا رفتن سن ظاهر میشود.
۲_ کودکان و سالمندان
هرچند بیاختیاری مدفوع میتواند در هر سنی رخ دهد، اما در کودکان و سالمندان شایعتر است. عملکرد ضعیفتر مقعد در این گروهها میتواند منجر به بیاختیاری مدفوع شود.
۳_ افراد کم تحرک
افرادی که تحرک کمی دارند و زمان زیادی را نشسته سپری میکنند، عضلات مقعدشان ضعیف میشود و توانایی انقباض را از دست میدهند. این مشکل در سرای سالمندان یا افرادی که به دلیل بیماری خاص نمیتوانند حرکت کنند، شایع است.
علائم و نشانه های بی اختیاری مدفوع
علائم بیاختیاری مدفوع میتوانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. اصلیترین نشانه آن، عدم کنترل فرد بر خروج گاز معده و مدفوع است. در برخی موارد بیمار بر روی مدفوع شل و آبکی کنترلی ندارد و گاهی این مشکل درمورد مدفوع سفت نیز دیده میشود. مدتزمان بیاختیاری در افراد متفاوت است. علائم دیگر آن عبارتند از:
- اسپاسم مقعدی
- احساس پر بودن
- مشکل در کنترل گاز
- نشت مدفوع
- ایجاد گاز و نفخ
- خونریزی
- اسهال یا یبوست