وقتی عضلات فک شما به قدری سفت می‌شوند که نمی‌توانید دهان خود را به خوبی باز کنید، ممکن است درگیر تریسموس یا قفل شدن فک شده باشید. در واقع، تریسموس به اسپاسم عضلانی در مفصل گیجگاهی فکی اشاره دارد و اغلب در اثر جراحی دهان برای برداشتن دندان عقل، سرطان سر و گردن یا پرتودرمانی در این نواحی بروز می‌کند.
خوشبختانه در بیشتر موارد، تریسموس موقتی است و در عرض حدود ۲ هفته برطرف می‌شود. اما در برخی موارد، ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا بهبود یابد و حتی در صورت عدم درمان ممکن است دائمی شود. پزشکان می‌توانند این عارضه دردناک را با تجویز دارو و فیزیوتراپی درمان کنند. در ادامه به جزئیات بیشتری در این زمینه اشاره خواهیم کرد.
دلایل قفل شدن فک
اصولا زمانی رخ می‌دهد که به عضلات فک به دلایل زیر آسیب وارد شود. چراکه هرگونه آسیب، با خطر اختلال در عملکرد عضلات همراه است.
۱_ تروما یا ضربه
شکستگی استخوان فک یکی از شایع‌ترین انواع تروما است که معمولا با قفل شدن فک همراه است.
۲_ جراحی دندان
اگرچه تریسموس ممکن است پس از هر جراحی دهان، به‌دلیل التهاب ایجادشده یا کشیده شدن بیش‌ازحد عضلات فک در طول عمل، ایجاد شود. اما اغلب پس از کشیدن دندان عقل، به‌ویژه دندان عقل پایین، دیده می‌شود. همچنین یکی دیگر از دلایل بروز آن، آسیب ناشی از ورود سوزن برای تزریق داروی بی‌حسی است.
۳- اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJD)
در هر طرف فک، یک مفصل گیجگاهی فکی وجود دارد. در اصل این مفصل به‌عنوان یک لولای کشویی عمل می‌کند. همچنین فک را به جمجمه متصل می‌کند و به فرد اجازه می‌دهد که به‌راحتی دهان خود را باز و بسته کند. هنگامی‌که عملکرد این مفصل به دلایل زیر مختل می‌شود، احتمال قفل شدن فک و بروز درد وجود دارد:
- ضربه
- آرتروز
- ژنتیک
- فشردن و ساییدن دندان‌ها روی هم در اثر استرس بیش‌ازحد
براساس نتایج آخرین تحقیقات انجام‌شده، ۱۱.۲ درصد از افراد مبتلا به اختلال مفصل گیجگاهی فکی در باز کردن فک خود مشکل دارند.
در ویدئو زیر منیپولیشن مفصل فک توسط سعید مزین فیزیوتراپ خانه سلامت را مشاهده می کنید:
۴_ پرتودرمانی برای درمان سرطان سر و گلو
اگرچه بروز تومور در سر و گلو می‌تواند باعث تریسموس شود. اما مطالعات نشان داده‌اند که این عارضه بیشتر به دلیل پرتودرمانی برای درمان تومور رخ می‌دهد. زیرا تابش پرتوهای قوی می‌تواند باعث آسیب به مفصل فک و عضلاتی که نقش عمده‌ای در جویدن دارند شود. همچنین این مساله منجر به ایجاد بافت اسکار در اطراف مفصل فک می‌شود.
طبق یک مطالعه کوچک در سال ۲۰۱۶ که شامل ۳۰ شرکت‌کننده مبتلا به سرطان دهان بود، تریسموس ۵۳.۳% از آنها را در زمان تشخیص تحت تاثیر قرار داده بود. جالب اینجاست که این تعداد پس از جراحی به ۸۶.۷% و بعد از رادیوتراپی به ۸۵.۷% رسید.
درمان قفل شدن فک
طبق تجربه، قفل شدن فک هر چه زودتر درمان شود، شانس بهبودی آن بیشتر است. در ادامه به گزینه‌های درمانی موجود اشاره خواهیم کرد.
۱ _ درمان دارویی تریسموس
پزشک ممکن است برای کاهش علائم، داروهای زیر را به‌صورت خوراکی یا تزریقی (تزریق در فک) تجویز کند:
- داروهای شل‌کننده عضلانی
- داروهای ضددرد و مسکن
- داروهای ضدالتهابی
اخیرا نیز برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که تجویز ترکیبی از کورتیکواستروئیدها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، ممکن است در کاهش احتمال بروز تریسموس پس از جراحی دندان موثر باشد.
۲_ درمان قفل شدن فک با فیزیوتراپی
انواع فیزیوتراپی در درمان تریسموس به شرح زیر است:
_ کشش دستی یا منوال تراپی
این نوع فیزیوتراپی شامل استفاده از دست‌های درمانگر برای کشش دستی و شل کردن ماشین و مفاصل فک آسیب دیده است. هدف از کشش دستی، افزایش دامنه حرکت، کاهش درد و باز شدن بهتر دهان است.
_ تمرینات کششی
این تمرینات معمولاً در خانه با یک درمانگر یا به تنهایی با آموزش‌های صورت گرفته انجام می‌شود. آنها ممکن است شامل استفاده از تمرین دهنده فک، دهان بازکن، نوارهای مقاومتی و سایر ابزارها، برای کمک به کشش دریافت فک باشند.
_ استفاده از اولتراسوند
اولتراسوند درمانی برای افزایش جریان خون و کاهش تنش عضلانی با ارسال صوتی به ناحیه آسیب دیده فک استفاده می‌شود. هدف از سونوگرافی، افزایش تحرک و تسکین درد است.
_ حرکت الکتریکی
این نوع فیزیوتراپی با جریان‌های الکتریکی کوچک برای حرکت فک، کاهش اسپاسم و تسکین درد کمک می‌کند.
_ ماساژ
با شکستن بافت اسکار و افزایش جریان خون در ناحیه اطراف نقطه فک به بهبود دامنه حرکتی کمک کند.
ماساژهای فیزیوتراپی را می‌توان به تنهایی یا در ترکیب با سایر درمان‌ها استفاده کرد. مهم است که گزینه‌های مختلف را با پزشک در میان بگذارید تا ببینید کدام روش ممکن است برای شما بهتر عمل کند. با درمان مناسب می‌توان تریسموس را مدیریت کرد و علائم آن در طول زمان بهبود کاهش داد.
_ طب سوزنی
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که طب سوزنی می‌تواند به آرامش عضلانی و مدیریت درد اختلالات عضله فک کمک کند.
۳_ تغییر رژیم غذایی
معمولا پزشک برای کاهش درد، پیروی از یک رژیم غذایی نرم مانند سوپ و پوره سیب‌زمینی و پرهیز از خوردن غذاهای سفت و ترد مانند آب‌نبات، سیب و گوشت گاو را توصیه می‌کند.
در ویدئو زیر مشاهده می کنید: درمان وز وز گوش و کاهش شنوایی
کنترل قفل شدن فک در خانه
خوشبختانه همزمان با مداخلات پزشکی، کارهایی مانند موارد زیر وجود دارند که می‌توانید در منزل برای تسکین قفل شدن فک و جلوگیری از بدتر شدن آن انجام دهید:
۱_ فک خود را ماساژ دهید
نواحی دردناک فک خود را پیدا کنید و با حرکت دادن انگشتان خود به‌صورت دایره‌ای، حدود ۳۰ ثانیه آنها را ماساژ دهید.
۲_ گردن خود را به جهات مختلف حرکت دهید
پیشنهاد می‌کنیم ابتدا چانه خود را روی قفسه سینه قرار دهید و ۳۰ ثانیه این حالت را نگه‌دارید. سپس سر خود را به عقب بیاورید و ۳۰ ثانیه نیز این وضعیت را نگه‌دارید. سر خود را به سمت چپ و سپس به سمت راست حرکت دهید. در نهایت سر خود را به شکل دایره‌ای حرکت دهید.
۳_ مکمل منیزیم مصرف کنید
منیزیم یک ماده معدنی مهم برای تنظیم درد و انقباض عضلات است. یک مطالعه نیز در سال ۲۰۲۰ نشان داد که مصرف مکمل‌های حاوی منیزیم قبل و بعد از جراحی دهان، شدت تریسموس را کاهش می‌دهد.
۴_ به‌صورت موضعی، از روغن شاهدانه استفاده کنید
برخی از تحقیقات نشان می‌دهند که ماساژ دادن فک با روغن شاهدانه، کمک زیادی به شل شدن عضلات فک و کاهش درد می‌کند.
۵_ مصرف کافئین را محدود کنید
زیرا کافئین ممکن است با سفت کردن عضله فک، تریسموس را بدتر کند. همچنین در برخی از افراد، ممکن است باعث افزایش اضطراب و تمایل به فشردن فک شود.
۶_ گرمادرمانی را فراموش نکنید
تجربه نشان داده است که قرار دادن یک حوله گرم و مرطوب روی فک به مدت ۱۵ دقیقه، می‌تواند عضلات را شل کرده و خونرسانی به این ناحیه را تقویت کند. این کار را چند بار در روز انجام دهید.
۵ تمرین برای کاهش درد و درمان قفل شدن
تمریناتی که برای تریسموس وجود دارد شامل:
۱_ تمرینات جویدن
این کار با استفاده از نوارهای الاستیک یا باندهای لاستیکی مخصوص ساخته شده انجام می‌شود که فک خود را بکشید و از این طرف به سمت دیگر، بالا و پایین حرکت می‌کنید.
۲_ تمرینات کششی فعال فک
مراحل برای این تمرینات به شرح زیر است:
- انگشت شست و اشاره خود را روی فک پایین، درست جلوی گوش قرار دهید.
- به آرامی به سمت بیرون بکشید و در عین حال چانه را به سمت بالا فشار دهید.
- این وضعیت را برای ۵-۱۰ دقیقه نگه دارید، سپس رها کنید و نگهداری کنید.
- این تمرین را ۱۰ بار، دو تا سه بار در روز تکرار کنید.
۳_ کشش دستی فک
مراحل در کشش دستی فک به شرح زیر است:
- جلوی آینه بایستید و دهان خود را کاملا باز کنید.
- انگشتان شست خود را روی سقف دهان، درست پشت دندان‌های خود قرار دهید و آنها را به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در آنجا نگه دارید.
- به آرامی با انگشتان شست فک خود را به سمت پایین بکشید، در حالی که کمی فشار وارد می‌کنید.
- چند ثانیه در این حالت بمانید و سپس رها کنید.
- فک خود را شل کنید و این تمرین را ۱۰ بار دو تا سه بار در روز تکرار کنید.
۴_ چانه تاکس
این روش به شرح زیر است:
- با نشستن در یک موقعیت راحت، شروع کنید.
- به آرامی سر خود را به سمت عقب خم کنید و چانه خود را کمی به سمت سقف خم کنید.
- در حالی که فک پایین خود را به سمت جلو حرکت می‌دهید، لب‌های خود را در کنار هم نگه دارید و دندان‌ها را از هم جدا کنید و خود را به سمت گردن جمع کنید.
- این وضعیت را برای پنج تا شش دقیقه نگه دارید، سپس به آرامی رها کنید و حرکت را چند بار تکرار کنید.
۵_ کشش گردن
مراحل روش کشش گردن به شرح زیر است:
- بایستید یا به راحتی بنشینید و چانه خود را جمع کنید و شانه‌ها را شل کنید.
- یک دست را جلوی گردن و دست دیگر را در پشت قرار دهید تا تنش بین آنها را احساس کنید.
- به آرامی سر خود را بالا و پایین، سپس به سمت راست و چپ حرکت دهید و در عین حال فشار ثابتی را روی دو طرف نگه دارید.
- سر خود را به مدت ۱۰ ثانیه در یک نقطه نگه دارید و به آرامی تنش را از بین ببرید.
- تمام این پروسه را کمتر از یک بار در روز یا دفعه‌ای که لازم است، تکرار کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگرچه قفل شدن فک اغلب به‌صورت خود‌به‌خود برطرف می‌شود. اما اگر علائمی مانند مشکل جویدن، سفتی فک یا درد را تجربه می‌کنید، مهم است که به فیزیوتراپی مراجعه کنید. مطمئنا می‌تواند به تعیین علت بروز این عارضه و بهترین روش درمانی کمک کند.
