یکی از مهمترین شاخه‌های فیزیوتراپی، با تمرکز بر رفع اختلالات عملکرد پرینه، فیزیوتراپی عضلات کف لگن است که با سیستم عضلانی پیچیده واقع در پایین شکم سر و کار دارد. در این روش فیزیوتراپیست با تقویت عضلات اطراف مثانه، واژن یا آلت تناسلی و راست روده مشکلات ایجاد شده برای مثانه، روده و لگن را حل می‌کند. همراه ما باشید تا در این مطلب با فیزیوتراپی کف لگن بیشتر آشنا شوید.
فیزیوتراپی کف لگن برای درمان چه اختلالاتی ضروری است؟
این روش مجموعه‌ای از اقدامات توانبخشی است که با تقویت عضلات و اندام‌های بین ناف و ران، مشکلات روده، مثانه و اندام‌های تولید مثلی را برطرف می‌کند. انجام فیزیوتراپی کف لگن در موارد زیر ضروری است:
- بی اختیاری مدفوع
- دیسپارونی یا درد جنسی
- افتادگی رحم، مثانه یا راست روده
- استرس و اضطراب یا بی‌اختیاری ادرار
- اختلالات جنسی مثل انزال زودرس و اختلال نعوظ
فیزیوتراپی کف لگن می‌تواند در موارد زیر هم نقش اساسی داشته باشد:
- قبل و بعد از زایمان به دلیل تغییرات بدنی
- قبل و بعد از مداخلات انجام شده روی پروستات، رحم، مثانه و مجرای ادرار
فیزیوتراپی کف لگن به چه کسانی پیشنهاد می‌شود؟
هر کسی که مبتلا به اختلالات عملکردی کف لگن است به فیزیوتراپی احتیاج دارد. با این حال گروه‌های زیر بیشتر مستعد دریافت خدمات توانبخشی هستند:
- دوران بارداری و پس از زایمان
- دوران یائسگی
- اختلال عملکرد لگن در آقایان
علت بروز اختلالات در کف لگن
- چاقی
- ضربه به لگن
- جراحی لگن
- آسیب عصبی
- زایمان طبیعی
ضعف در کف لگن و علامت‌های آن
عضلات کف لگن به دنبال انجام جراحی و زایمان یا به دلیل افزایش سن و یائسگی دچار ضعف می‌شوند. اولین علامت ضعیف شدن کف لگن مربوط به بی‌اختیاری ادرار و مدفوع در زمان سرفه کردن یا خندیدن است. سایر علائم دستگاه ادراری برای ضعف کف لگن هم عبارتند از:
- اختلال در دفع ادرار
- سندرم درد مزمن لگن
- افتادگی اندام‌های لگنی
- بی اختیاری ادرار استرسی
- درد در قسمت پایین شکم
- کاهش ادراک جنسی یا رابطه جنسی دردناک
- اختلال عملکرد آنورکتال یا بی‌اختیاری مدفوع
- اختلال عملکرد جنسی شامل اختلالات نعوظ، ولوودینیا، واژینیسموس و دیسپارونی
اختلالات کف لگن با چه عوارضی همراه است؟
عضلات کف لگن یا ضعیف بوده یا سفت و بیش از حد فعال هستند. در صورت ضعف عضلات کف لگن، مشکلاتی مثل پایین افتادن رحم، مثانه یا مقعد و بی‌اختیاری فشاری ادرار رخ می‌دهد. در صورت سفتی یا بیش از حد فعال بودن عضلات کف لگن هم فرد دچار عوارض زیر می‌شود:
- درد مزمن در ناحیه لگن یا کمر
- یبوست و درد هنگام تخلیه روده
- تکرر ادرار و عدم توانایی تخلیه کامل مثانه
- درد هنگام رابطه جنسی یا پس از آن
- درد لگن مانند درد در اندام‌های تناسلی یا اطراف مقعد و دنبالچه
چه دلایلی احتمال ابتلا به ضعف لگنی در بانوان را افزایش می‌دهند ؟
افزایش سن، یائسگی، اضافه وزن، ایستادن طولانی مدت، مداخلات جراحی، بارداری و زایمان از جمله مواردی هستند که احتمال ابتلا به ضعف لگنی را در بانوان افزایش می‌دهند.
فیزیوتراپی برای کف لگن
فیزیوتراپی کف لگن برای خانم‌ها و آقایان مناسب است و خیلی از مشکلات آن‌ها مانند افتادگی اندام، بی‌اختیاری، رابطه جنسی دردناک و… را برطرف می‌کند. البته اقدامات توانبخشی این روش به تمرینات کف لگن محدود نمی‌شود. بلکه فیزیوتراپیست بیمار را معاینه کرده و پس از آن متناسب با مشکل فرد یک راهکار درمانی مناسب ارائه می‌دهد. روش‌های درمانی برای هر فرد متفاوت بوده و شامل موارد زیر است:
- الکتروتراپی
- درمان دستی
- آموزش و مشاوره
- تمرینات رهاسازی و تقویت کف لگن و...
فیزیوتراپی کف لگن چه موقع اثر بخش است؟
به دلایل متعددی امکان دارد که عضلات کف لگن ضعیف یا بیش از حد سفت و دردناک شوند. معمولا مشکلات کف لگن با بارداری و زایمان آغاز می‌شوند. البته این مشکلات در ورزشکاران جوان هم وجود دارند. با توجه به اهمیت لگن سالم در کودکان، خانم‌ها و آقایان فیزیوتراپی کف لگن در موارد زیر کارساز و اثربخش است:
- افتادگی‌ها
- رضایت جنسی
- علائم مثانه و روده
- برای توانبخشی قبل و بعد عمل جراحی
- برای تقویت و رهاسازی عضلات کف لگن
- آماده شدن برای زایمان و ریکاوری بعد از آن
- ثبات عضلات مرکزی بدن و برطرف شدن مشکلات ناحیه کمر
انجام فیزیوتراپی کف لگن چه اهمیتی دارد؟
در صورت ضعیف بودن عضلات کف لگن فرد دچار علائم آزار دهنده‌ای مثل بی‌اختیاری، فوریت و تکرر ادرار می‌شود. انقباض ماهیچه‌های این عضله باعث احساس تخلیه ناقص مثانه و روده، بی‌اختیاری فشاری ادرار و درد در رابطه جنسی یا بعد از آن می‌شود. برای اینکه فرد بتواند لگن قوی داشته باشد تا در شرایط مختلف بتواند خودش را کنترل کند، فیزیوتراپی کف لگن انجام می‌شود.
توانبخشی کف لگن با چه اهدافی انجام می‌شود؟
- بازگرداندن فعالیت اسفنکتر‌های مجاری ادرار و مقعد به حالت طبیعی
- نرمال کردن توان عضلانی پرینه
- هماهنگی و هم افزایی مجدد عضلات شکم و پرینه
برنامه درمانی فیزیوتراپی کف لگن
پس از معاینه بیمار و ارزیابی اولیه از شرایط او، وضعیت انعطاف‌پذیری و قدرت کمر، باسن و لگن بررسی می‌شود. معاینه ممکن است هم داخلی و هم خارجی باشد. برنامه درمانی فیزیوتراپی هم به صورت ترکیبی از موارد زیر است:
- مکانوتراپی
- الکتروتراپی
- تمرین درمانی
- مشاوره و آموزش
- تکنیک‌های دستی
- تکنیک‌های آرامش
- اصلاح شیوه و سبک زندگی
تقویت عضلات با دستگاه فیزیوتراپی کف لگن
با دستگاه بیوفیدبک و از طریق جاگذاری یک سری الکترود داخل مجرای ادرار یا مدفوع، عضلات کف لگن تقویت می‌شوند. بدین ترتیب میزان شل یا سفت کردن عضله مشخص شده و فرد می‌تواند انقباض عضلانی خود را کنترل کند.
رایج‌ترین تکنیک‌ها برای فیزیوتراپی کف لگن
- تکنیک‌های درمان دستی: تکنیک‌های پیچیده‌ای مانند موبیلیزاسیون با هدف تشخیص و درمان بافت نرم و ساختار مفاصل بدن
- تمرین درمانی: حرکات اصلاحی و فعالیت‌های فیزیکی با هدف کاهش درد و التهاب با هدف بهبود عملکرد عضلات، مفاصل و اندام‌های بیمار
- الکتروتراپی: استفاده از امواج صوتی، امواج الکترومغناطیسی و جریان الکتریکی با هدف تحریک اعصاب و عضلات ناحیه آسیب دیده و از بین بردن درد‌های مزمن بیمار در طی انتقال انرژی به بدن او
- ماساژ درمانی: حرکات فشاری روی بافت‌های بدن با هدف کاهش درد‌های عضلانی و درمان آن‌ها
- لیزر پرتوان: یک روش غیر تهاجمی برای نفوذ به بافت‌های عمقی بدن شامل مفصل، غضروف، رباط و... با اثرگذاری مطلوب روی صدمات بدن
- آزادسازی بافت همبند: نوعی تمرینات و حرکات کششی با هدف ایجاد انعطاف‌پذیری بالا در بافت‌های ماهیچه
- بیوفیدبک تراپی: روشی برای تقویت عضلات کف لگن و ممکن کردن خودتنظیمی پدیده‌های فیزیولوژیکی بدن از طریق دریافت سیگنال‌هایی از آن
- طب سوزنی: رفع گرفتگی عضلات و کاهش التهابات ناحیه آسیب دیده
- منوال تراپی: تغییر بافت‌های نرم و مفاصل و عملکرد عضلات بدون استفاده از دستگاه و تجهیزات خاص
- تمرین تنفس: تکنیک‌ها و تمریناتی برای تنفس صحیح، کاهش تنش عضلانی و ارتقای سلامت جسمی و روانی
- شاک ویو تراپی: بهبود سریع بافت آسیب دیده به کمک امواج صوتی
- تکارتراپی: درمان راحت با استفاده از دستگاه تکار
کلینیک فیزیوتراپی خانه سلامت در سعادت آباد
